لوب پمپ چیست؛ آشنایی با عملکرد و کاربرد پمپ های گوشواره‌ای

آیا می‌دانید پمپ لوب چیست؟ پمپ لوب یکی از پرکاربردترین انواع پمپ‌های جابجایی مثبت دوار است که در صنایع مختلف، به‌ویژه در انتقال سیالات حساس، بهداشتی و ویسکوز، جایگاه ویژه‌ای دارد. این دستگاه به دلیل ساختار منحصربه‌فرد خود که شامل دو یا چند لوب (گوشواره) است، توانایی انتقال طیف وسیعی از سیالات، به‌خصوص مواد غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی، و سیالات ویسکوز با برش کم را دارد.

هدف از این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع برای آشنایی کامل با عملکرد، اجزا، انواع، مزایا و کاربردهای پمپ لوب است. خواندن این مقاله به شما کمک می‌کند تا درک عمیقی از این محصول پیدا کنید و با آگاهی کامل برای خرید پمپ لوب مناسب صنعت خود اقدام نمایید.

لوب پمپ چیست؟

پمپ لوب که به آن پمپ گشواره ای نیز می گویند، نوعی پمپ دوار جابجایی مثبت است که با حرکت هماهنگ دو یا چند قطعه چرخان (لوب) درون محفظه، فضای محبوس سیال را ایجاد کرده و آن را به طور مداوم جابجا می‌کند.

لوب‌ها بدون تماس مستقیم با یکدیگر می‌چرخند و همین ویژگی باعث می‌شود که پمپ سایش داخلی کمتری داشته باشد و برای انتقال مواد حساس به تنش برشی (مانند میوه‌ها یا خمیرها) که نباید له‌ شوند، ایده‌آل باشد.

ساختار پمپ لوب

در قسمت قبل به شما توضیح دادیم پمپ گوشواره ای چیست. فراموش نکنید پمپ لوب یکی از پمپ‌های پرکاربرد است که برای انتقال سیالات غلیظ یا حاوی ذرات جامد طراحی شده است. این محصول از دو بخش اصلی تشکیل می‌شود. یک بخش با مایع در تماس است و بخش دیگر قسمتی است که اجزای مکانیکی در آن قرار دارند. قسمت اول شامل روتورها (لوب)، بدنه، درپوش و آب‌بندها می‌باشد. قسمت دوم شامل چرخ‌دنده‌ها و یاتاقان‌ها است. این قطعات، وظیفه حرکت هماهنگ روتورها را بر عهده دارند.

انواع پمپ گوشواره‌ای

پمپ‌های لوب را می‌توان بر اساس شکل روتور (لوب) و موقعیت ورودی/خروجی دسته‌بندی کرد:

۱. بر اساس نوع روتور (لوب)

نوع لوب	ویژگی و کاربرد اصلی
تک‌لوب (Single Lobe)	برای سیالات بسیار غلیظ یا موادی با ذرات جامد درشت
دولوب (Two Lobe)	رایج‌ترین نوع، مناسب سیالات با ذرات کوچک/متوسط و حساس به تنش برشی
سه‌لوب (Three Lobe)	برای سیالات با ویسکوزیته بالا یا متوسط و جریان یکنواخت‌تر
چندلوب (Multi-Lobe)	بهترین گزینه برای سیالات تمیز و بدون ذرات جامد، با خروجی بسیار یکنواخت

۲. بر اساس موقعیت ورودی و خروجی

• مدل جانبی (Side Port): ورودی و خروجی در کناره‌های بدنه پمپ قرار دارند.
• مدل زیرمخزنی (Bottom Port / Under Tank): ورودی و خروجی در بالا و پایین پمپ تعبیه می‌شوند تا نصب پمپ مستقیماً زیر مخازن یا هاپرها آسان شود.

پمپ‌های جکت‌دار (Jacketed Pumps): این مدل‌ها دارای لایه دومی در اطراف محفظه پمپ هستند که به آن جکت می‌گویند. با عبور یک سیال گرم یا سرد از این لایه، دمای سیال اصلی درون پمپ کنترل می‌شود. این ویژگی در مواردی که سیال غلیظ ممکن است سفت شود یا به دما حساس باشد (مانند شکلات یا آسفالت)، ضروری است.

عملکرد پمپ گوشواره‌ای

در پمپ های صنعتی گوشواره‌ای، دو یا چند لوب مشاهده می‌شود که با فاصله مشخصی طراحی شده‌اند و بدون هیچ‌گونه تماسی با یکدیگر، می‌چرخند. این لوب‌ها به صورت هم‌زمان و البته در جهت مخالف هم حرکت می‌کنند و چرخ‌دنده‌های خارج از محفظه سیال باعث حرکت آنها می‌شوند. جالب است بدانید که موتور پمپ یکی از محور‌ها را به چرخش در می‌آورد و چرخ‌دنده‌ها این حرکت را به محور دیگر منتقل می‌کنند.

هنگام چرخش، بین لوب‌ها و بدنه فضایی ایجاد می‌شود که باعث مکش مایع از ورودی و حرکت آن به سمت خروجی پمپ خواهد شد. از آنجا که اجزای داخلی با هم تماس ندارند، پمپ سایش زیادی ندارد و همین موضوع باعث می‌شود که پمپ لوب برای منتقل کردن مواد بدون له شدن مناسب باشد.

مزایای کلیدی پمپ لوب

با بررسی پمپ گوشواره‌ای متوجه میشوید که آنها به دلیل ساختار ویژه ای که دارند، میتوانند مزایای متعددی را به همراه داشته باشند که از قرار زیر است:

• انتقال سیالات حساس: توانایی پمپاژ مایعات غلیظ، ویسکوز و حاوی ذرات جامد (مانند زیتون یا گیلاس) بدون آسیب و له‌ شدگی.
• طراحی بهداشتی: قابلیت تمیزکاری آسان (CIP/SIP) و مناسب برای صنایع غذایی، دارویی و آرایشی.
• سایش کم: به دلیل عدم تماس مستقیم لوب‌ها با یکدیگر، سایش داخلی و عمر مفید پمپ افزایش می‌یابد.
• عملکرد دوطرفه: قابلیت پمپاژ سیال در هر دو جهت (ورودی و خروجی قابل تعویض).
• جریان یکنواخت: ایجاد جریانی نسبتاً بدون نوسان (در مقایسه با پمپ‌های پیستونی).
• خودمکش (Self-Priming): توانایی مکش سیال بدون نیاز به هواگیری اولیه.
• تعمیر و نگهداری: نگهداری و تعمیر قطعات اصلی (مانند لوب‌ها و آب‌بندها) نسبتاً آسان است.
• تحمل ویسکوزیته بالا: مناسب برای طیف گسترده‌ای از سیالات با ویسکوزیته‌های مختلف.

کاربرد پمپ لوب

بعد از آشنایی با پمپ‌ گوشواره‌ای میخواهیم در رابطه با کاربر آنها صحبت کنیم. لازم به ذکر است این پمپ ها به دلیل عملکرد نرم و بدون آسیب به سیال، در صنایع مختلفی به کار می‌روند. به عنوان مثال این نوع پمپ در صنایع غذایی برای انتقال موادی مانند ماست، رب، پوره، مربا، نوشیدنی‌ها و محصولات حاوی ذرات جامد استفاده می‌شود زیرا ساختار لوب پمپ به صورتی است که به بافت مواد جامد آسیبی نمی‌رسد. این محصول در صنایع دارویی و آرایشی نیز برای جابه‌جایی موادی مانند کرم، ژل، خمیر دندان، لوسیون و حلال‌ها کاربرد دارد.

پمپ گوشواره‌ای در صنایع شیمیایی و پتروشیمی، برای انتقال مواد غلیظ و حساس مانند رزین‌ها، پلیمرها، رنگ‌ها، چسب‌ها و صابون‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. ناگفته نماند که از این پمپ در صنایع نیروگاهی، کشاورزی و تصفیه‌خانه‌ها نیز برای انتقال سیالات خورنده یا حاوی ذرات، استفاده می‌شود. تحمل ویسکوزیته بالا و وارد نکردن تنش زیاد به سیال، دلیل محبوبیت این محصول در کاربردهای صنعتی متنوع است.

مقایسه پمپ لوب با دیگر انواع پمپ‌های جابجایی مثبت

پمپ‌های گوشواره ای، هرچند یک پمپ جابجایی مثبت دوار هستند، اما تفاوت‌های عملیاتی مهمی با دیگر مدل‌های رایج مانند پمپ‌های دنده‌ای و پریستالتیک دارند.

مقایسه با پمپ دنده‌ای

پمپ‌های دنده‌ای (Gear Pumps)، که خود شامل دو نوع دنده داخلی و دنده خارجی هستند، عملکردی شبیه به پمپ لوب دارند و برای سیالات ویسکوز به کار می‌روند؛ اما تفاوت کلیدی آن‌ها در عدم تماس لوب‌ها است. در پمپ دنده‌ای، دندانه‌های چرخ‌دنده‌ها درگیر می‌شوند و با یکدیگر تماس پیدا می‌کنند . این تماس باعث ایجاد نیروی برشی بالا و سایش بیشتر می‌شود. به همین دلیل، پمپ‌های دنده‌ای برای انتقال سیالات حاوی ذرات جامد یا مواد حساس به آسیب (مانند مواد غذایی دارای تکه‌های میوه) مناسب نیستند؛ در حالی که پمپ‌های لوب به دلیل فاصله‌گذاری دقیق لوب‌ها، توانایی انتقال این سیالات را با حداقل آسیب (برش پایین) فراهم می‌کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله پمپ دنده ای چیست را مطالعه کنید.

مقایسه با پمپ پریستالتیک 

پمپ پریستالتیک (Peristaltic Pump) یا پمپ شلنگی، پمپی است که با فشردن متوالی یک شلنگ انعطاف‌پذیر، سیال را جابجا می‌کند و تنها پمپ جابجایی مثبتی است که سیال در آن هیچ تماسی با اجزای مکانیکی پمپ ندارد . اگرچه هر دو پمپ لوب و پریستالتیک برای کاربردهای بهداشتی مناسب‌اند، اما پمپ‌های پریستالتیک عموماً برای دبی‌های پایین تا متوسط و فشار کمتر به کار می‌روند و محدودیت‌هایی در مورد عمر شلنگ و ویسکوزیته بسیار بالا دارند. در مقابل، پمپ‌های لوب برای کاربردهای صنعتی سنگین‌تر، انتقال حجم‌های بالاتر و ایجاد فشارهای بالاتر (با وجود پالس‌دار بودن جریان) مناسب‌ترند و اغلب در خطوط تولید با حجم بالا استفاده می‌شوند. برای آشنایی با پمپ پریستالتیک و کسب اطلاعات بیشتر می توانید مقاله مرتبط ما در این زمینه را مطالعه کنید.

نتیجه گیری

در این مقاله به شما توضیح دادیم لوب پمپ چیست و گفتیم این پمپ ها یکی از بهترین گزینه‌ها برای انتقال سیالات غلیظ، حساس و حاوی ذرات جامد است که با ساختار ویژه خود باعث می‌شود سیالات بدون آسیب و با حفظ کیفیت منتقل شوند. این محصول در صنایع غذایی، دارویی، شیمیایی و بسیاری دیگر کاربرد گسترده‌ای دارد.

گروه صنعتی رایکا با ارائه انواع پمپ‌های لوب از برندهای معتبر، ارسال سریع، خدمات نصب و تعمیر، تجربه‌ای مطمئن و آسان را برای شما فراهم می‌کند. کافی است پیش از خرید پمپ گوشواره ای با کارشناسان این مجموعه تماس بگیرید و با کارشناسان مجرب آن، مشاوره رایگان داشته باشید.

سوالات متداول

1- مهم‌ترین نقطه ضعف یا محدودیت پمپ لوب نسبت به سایر پمپ‌ها چیست؟

پمپ لوب نسبت به پمپ‌های سانتریفیوژ گران‌تر است و به دلیل وجود محفظه‌های محبوس‌کننده سیال، جریان خروجی آن تا حدی پالس‌دار (ناهموار) است. همچنین برای کار در فشارهای بسیار بالا (فشار بالا) معمولاً مناسب نیستند.

2- آیا پمپ لوب می‌تواند سیالات با ویسکوزیته پایین (مانند آب) را به خوبی پمپاژ کند؟

خیر، پمپ لوب برای سیالات با ویسکوزیته پایین ایده‌آل نیست. به دلیل فاصله کم بین لوب‌ها و بدنه، در ویسکوزیته‌های پایین، سیال تمایل به نشت داخلی (Slip) پیدا می‌کند که بازدهی پمپ را به شدت کاهش می‌دهد.

3- منظور از عبارت CIP/SIP در مزایای پمپ لوب چیست؟

CIP (Cleaning-In-Place) به معنی تمیزکاری در محل و SIP (Sterilization-In-Place) به معنی استریل کردن در محل است. پمپ‌های لوب با طراحی بهداشتی، امکان تمیز کردن و استریل کردن خودکار (بدون نیاز به باز کردن قطعات) را فراهم می‌کنند.

4- چرا پمپ لوب برای ذرات جامد بزرگ‌تر مناسب‌تر از پمپ دنده‌ای است؟

به دلیل عدم تماس لوب‌ها و وجود فضای بازتر در محفظه پمپ لوب. این فضا اجازه عبور ذرات نسبتاً بزرگ (مانند تکه‌های میوه) را بدون له شدن یا گیر کردن می‌دهد، در حالی که در پمپ‌های دنده‌ای، دندانه‌ها تماس دارند و ذرات جامد را خرد می‌کنند.

5- برای انتقال سیالات با ویسکوزیته متغیر (مانند انتقال عسل در فصول مختلف)، آیا پمپ لوب گزینه خوبی است؟

بله، پمپ لوب یکی از بهترین گزینه‌ها است. این پمپ‌ها به دلیل ماهیت عملکردی خود، می‌توانند طیف گسترده‌ای از ویسکوزیته‌ها را تحمل کنند و دبی نسبتاً ثابتی را حفظ نمایند، به شرط آنکه توان موتور کافی برای بالاترین ویسکوزیته در نظر گرفته شده باشد.

---